Trong thế giới của kinh tế học, không ai có thể phủ nhận tầm quan trọng của John Maynard Keynes – người đã đưa ra một cách tiếp cận hoàn toàn mới mẻ với kinh tế học và đã tạo nên một trường phái riêng biệt được gọi là Kinh tế học Keynes. Từ việc hiểu rõ các khái niệm cốt lõi, đến việc nhìn nhận ảnh hưởng và phê phán, cuối cùng là tìm hiểu về vai trò của Kinh tế học Keynes trong thế kỷ 21, chúng ta cùng khám phá vẻ đẹp và sức mạnh của Kinh tế học Keynes trong bài viết này.
I. Giới thiệu về Kinh tế học Keynes
Ngắn gọn về John Maynard Keynes và nguồn gốc của lý thuyết
John Maynard Keynes, một nhà kinh tế học người Anh, đã góp phần định hình lại lĩnh vực kinh tế học trong thế kỷ 20. Ông được biết đến nhiều nhất qua công trình “Lý thuyết Chung về Lao động, Lãi suất và Tiền tệ” (The General Theory of Employment, Interest and Money) được xuất bản vào năm 1936, đặt nền móng cho loạt các lý thuyết về kinh tế học mà chúng ta ngày nay gọi là Kinh tế học Keynes.
Sự ra đời và ý nghĩa của Kinh tế học Keynes
Sự suy thoái lớn của thập kỷ 1930 đã tạo nên môi trường lý tưởng cho sự ra đời của Kinh tế học Keynes. Trước đó, các nhà kinh tế học chủ yếu tin rằng thị trường tự nhiên sẽ tự cân đối và cung cầu sẽ gặp nhau tại một mức giá nào đó. Tuy nhiên, Sự suy thoái lớn đã phá vỡ giả định này và mở đường cho một cách tiếp cận mới.
Theo lý thuyết Keynes, trong thực tế, kinh tế không phải lúc nào cũng hoạt động ổn định và đôi khi cần sự can thiệp của chính phủ để giữ cho nó không bị trôi dạt vào suy thoái. Đây chính là ý nghĩa cốt lõi của Kinh tế học Keynes: việc đặt lực lượng của nhà nước vào vị trí trung tâm để điều chỉnh kinh tế, nhằm đảm bảo ổn định và phát triển bền vững. Kinh tế học Keynes đã tạo ra một cách nhìn mới mẻ về vai trò của chính sách kinh tế và chính phủ trong việc điều chỉnh và ổn định kinh tế.
II. Các khái niệm cốt lõi của Kinh tế học Keynes
Trước khi tiếp cận sự ảnh hưởng và phê phán đối với Kinh tế học Keynes, chúng ta cần hiểu rõ về các khái niệm cốt lõi mà ông đã đưa ra.
Định nghĩa về chi tiêu tổng cộng (aggregate demand) và cung tổng cộng (aggregate supply)
Trong Kinh tế học Keynes, chi tiêu tổng cộng (Aggregate Demand) và cung tổng cộng (Aggregate Supply) đóng vai trò rất quan trọng. Chi tiêu tổng cộng bao gồm tổng chi tiêu của hộ gia đình, doanh nghiệp, chính phủ và thương mại nước ngoài. Trong khi đó, cung tổng cộng là tổng sản lượng của một quốc gia có thể sản xuất.
Sự tầm quan trọng của chi tiêu của chính phủ và hiệu ứng “tay rỗng”
Theo Keynes, chi tiêu của chính phủ có thể dùng như một công cụ để điều chỉnh kinh tế, đặc biệt trong thời kỳ suy thoái. Ông cho rằng, việc tăng cường chi tiêu công có thể tạo ra “hiệu ứng tay rỗng”, nghĩa là mỗi đồng tiền chi tiêu công sẽ tạo ra một lượng tăng trưởng kinh tế lớn hơn mức chi tiêu ban đầu.
Cân nhắc về tỷ lệ lãi suất và lợi nhuận kỳ vọng
Keynes nhấn mạnh rằng, tỷ lệ lãi suất và lợi nhuận kỳ vọng của doanh nghiệp là yếu tố quyết định quan trọng đối với quyết định đầu tư. Nếu lợi nhuận kỳ vọng cao hơn tỷ lệ lãi suất, doanh nghiệp sẽ có động lực để đầu tư, điều này sẽ thúc đẩy nhu cầu tổng cộng và kích thích tăng trưởng kinh tế.
III. Sự ảnh hưởng của Kinh tế học Keynes
Kinh tế học Keynes đã để lại một dấu ấn mạnh mẽ trên lĩnh vực kinh tế học và chính sách kinh tế. Dưới đây, chúng ta sẽ khám phá sự ảnh hưởng của lý thuyết này trên các khía cạnh khác nhau của kinh tế.
Ảnh hưởng lên chính sách kinh tế
Kinh tế học Keynes đã định hình lại cách mà chúng ta nghĩ về vai trò của chính phủ trong kinh tế. Trước khi Keynes, chính phủ thường tự giới hạn vai trò của mình, cho rằng thị trường tự nhiên sẽ tự cân đối. Nhưng với lý thuyết Keynes, chính phủ đã được thấy là một cơ quan có thể và nên can thiệp để giữ cho kinh tế không rơi vào suy thoái.
Ảnh hưởng lên lý thuyết kinh tế
Cách tiếp cận mới mẻ của Keynes đối với kinh tế đã định hình lại cả lĩnh vực kinh tế học. Ông đã thách thức các quan điểm truyền thống và tạo ra một trường phái mới trong kinh tế học. Đối với nhiều nhà kinh tế học, lý thuyết Keynes là một công cụ quan trọng để hiểu và giải thích các biến động trong nền kinh tế.
Ảnh hưởng lên kinh tế thực tế
Với việc đưa ra các lý thuyết về chi tiêu tổng cộng, tầm quan trọng của chi tiêu chính phủ và lợi nhuận kỳ vọng, Kinh tế học Keynes đã giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động của kinh tế thực tế. Đặc biệt, những khái niệm và phân tích của Keynes đã giải thích tại sao suy thoái kinh tế có thể xảy ra và những hành động cần thiết để khắc phục.
IV. Phê phán về Kinh tế học Keynes
Mặc dù có những ảnh hưởng đáng kể, Kinh tế học Keynes không phải lúc nào cũng nhận được sự ủng hộ. Có nhiều quan điểm phê phán về Kinh tế học Keynes từ góc độ khác nhau.
Phê phán từ góc độ tự do kinh tế
Các nhà tự do kinh tế thường phê phán Kinh tế học Keynes vì họ cho rằng sự can thiệp của chính phủ có thể gây ra hiệu ứng phụ không mong muốn và làm giảm hiệu quả của thị trường. Họ cho rằng, thay vì can thiệp, chính phủ nên để cho thị trường tự điều chỉnh.
Phê phán từ góc độ hiệu quả chính sách
Một số người khác phê phán rằng chính sách dựa trên Kinh tế học Keynes có thể không mang lại kết quả như mong đợi. Ví dụ, việc tăng chi tiêu công để kích thích nhu cầu tổng cộng có thể dẫn đến lạm phát cao hơn hoặc tạo ra nợ công.
Phê phán từ góc độ kinh tế học tiến bộ
Một số nhà kinh tế học tiến bộ cũng phê phán Kinh tế học Keynes vì cho rằng nó không đi đủ xa để giải quyết những vấn đề cơ bản của kinh tế hiện đại, như công bằng kinh tế và bền vững môi trường. Họ cho rằng Kinh tế học Keynes tập trung quá nhiều vào việc duy trì ổn định tại mức tổng quát mà không đặt đủ sự quan tâm vào những vấn đề cụ thể hơn như chênh lệch thu nhập và công bằng kinh tế.
V. Kinh tế học Keynes trong thế kỷ 21
Phát triển và ứng dụng Kinh tế học Keynes trong thế kỷ 21
Thế kỷ 21 đã mang đến một số thách thức kinh tế mới. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, việc tìm kiếm những cách thức hiệu quả để quản lý và điều chỉnh nền kinh tế trở nên cực kỳ quan trọng. Nhiều nhà kinh tế học hiện đại đã quay trở lại Kinh tế học Keynes như một nguồn cảm hứng cho những lý thuyết và chính sách mới.
Một số chính sách mà chúng ta thấy hôm nay, như các gói kích thích kinh tế lớn, việc sử dụng chính sách tiền tệ để kiểm soát lạm phát và tăng trưởng kinh tế, hoặc việc đầu tư công lớn vào cơ sở hạ tầng và giáo dục, đều có nguồn gốc từ Kinh tế học Keynes.
Sự quay trở lại của Kinh tế học Keynes trong đại dịch COVID-19
Đại dịch COVID-19 đã đặt ra những thách thức kinh tế không tiền lệ, và nhiều quốc gia đã áp dụng những phương pháp tạo ra tiền tệ mới hoặc đầu tư công để kích thích nền kinh tế – một tiếp cận rõ ràng mang đậm dấu ấn của Kinh tế học Keynes. Việc này cho thấy rõ sự linh hoạt và tiềm năng của Kinh tế học Keynes trong việc đối mặt với các vấn đề kinh tế trong thế giới hiện đại.
Kêt luận
Mặc dù đã có nhiều phê phán, không thể phủ nhận tầm quan trọng của Kinh tế học Keynes trong lĩnh vực kinh tế học và chính sách kinh tế. Bằng cách thách thức các quan niệm truyền thống và đưa ra một cách nhìn mới về vai trò của chính phủ, Kinh tế học Keynes đã để lại một dấu ấn sâu đậm trong sự phát triển của lý thuyết và thực tiễn kinh tế.
Dù gặp phải những phê phán, nhưng Kinh tế học Keynes vẫn đóng một vai trò không thể thiếu trong việc giúp chúng ta hiểu và giải thích các vấn đề kinh tế hiện đại. Vì vậy, việc nghiên cứu và hiểu rõ Kinh tế học Keynes không chỉ quan trọng đối với những ai học kinh tế mà còn hữu ích cho bất kỳ ai quan tâm đến cách thế giới kinh tế hoạt động.
